برنامۀ خاص «عدالت اسلامی» با محترم شیخ محمد شریف (حقانی) رئیس عمومی تمیز مرکزی ستره محکمه

محترم شیخ محمد شریف (حقانی) رئیس عمومی تمیز مرکزی ستره محکمه قبل از همه برای تان به برنامۀ عدالت اسلامی خوش آمدید میگویم و تشکر میکنیم از اینکه بخاطر این برنامه به ما وقت دادید.
الحمدلله الذى جعل الشريعة المقدسة السمحآء،اساس النظرلمصالح الدين والدنيا،والصلوة والسلام على من قال فيه وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا،وَعلى آله واصحابه الَّذِينَ هم أَشِدَّاءُ عَلَى الْكُفَّارِ رُحَمَاءُ بَيْنَهُمْ تَرَاهُمْ رُكَّعًا سُجَّدًا يَبْتَغُونَ فَضْلًا مِنَ اللَّهِ وَرِضْوَانًا،وعلى من تبعهم باحسان الى يوم القيامة الكبرى وبعد:
سوال اول: محترم شيخ صاحب در ابتداء ميخواهيم با علاقمندان برنامۀ عدالت اسلامی در مورد تميزهاى ستره محكمۀ امارت اسلامى افغانستان معلومات شریک نمائید كه ستره محكمه چند تميز دارد وكدام كدام است؟ 
جواب: ستره محكمۀ امارت اسلامى افغانستان دو رياست عالى تميز دارد؛ يك ریاست عالی تمیز در مركز ستره محكمه و دوم در جنوب غرب كشور فعاليت قضائى دارد.
سوال دوم: شيخ صاحب اگر به علاقمندان برنامۀ عدالت اسلامى معلومات دهيدكه تحت چتر تميز مركزى  ستره محكمه چند رياست و اداره قرار دارد و همچنان پیرامون تشكيل آن معلومات دهيد؟
جواب: تحت چتر تميز مركزى  ستره محكمه پنج رياست/ديوان (ديوان عمومی جزا، ديوان تجارت، ديوان مدنى و حقوق عامه، ديوان منسوبین نظامى و ديوان امنيت عامه) قرار دارد.
در تشكيل خود رياست عالى تميز مركزی ادارات (رياست دفتر، آمريت تحريرات، مدیريت تحريرات، مدیريت اسناد و ارتباط، مديريت عرائض و مفتيان قضائى تميز) شامل است؛ كه در این ادارات جمعاً 16 نفر مصروف خدمت قضائى و ادارى هستند.
سوال سوم: شيخ صاحب مهربانى نموده در بارۀ محكمۀ تميز معلومات كوتاه را ارائیه نمائيدو همچنان واضح سازيدكه تميز مركزى ستره محكمه كدام مسؤوليت‌هاى اساسى دارد؟
جواب: محكمۀ تميز در تشكيل ستره محكمه يگانه محكمۀ نهائى است؛ در صورت تائيد فيصلۀ ابتدائيه و يا مرافعه از جانب تميز آن فيصلۀ نهائى شده  تطبيق ميگردد؛ اگر نقض ميشود دوباره به فيصلۀ جديد و يا بخاطر اصلاح به محكمۀ كه فيصله كرده‌است يا به محكمۀ كه طرفين بعد از نقض تميز به آن موافقه می‌كنند ارسال ميگردد.
مسؤوليت هاى عمده و اساسى  محكمۀ تميز مركزى ستره محكمه  قرار ذيل است:
1.    محكمۀ تميز همان صلاحيت نهائى است كه بنابر استدعاء تميز طلب و يا صلاحيت قانونى (نقض و ابرام) صحت و سقم فيصله‌هاى ابتدائيه و مرافعه را ايضاح می‌نمايد. 
2.    اگر فيصله هاى محاكم ابتدائيه كه وقت مرافعه و تميز قانونى آنها گذشته باشد و همچنان فيصله‌هاى امارت اسلامى دور جهاد عليه اشغالگران و يا فيصله‌هاى دور امارت اسلامى قبلى و يا فيصله‌هاى قبل از آن كه وقت تميز طلبى آنها گذشته است به تميز مواصلت ورزد؛ همۀ آنها را مورد تحقيق قرار داده در مورد آن قرار و يا فيصلۀ خويش را صادر ميكند. 
3.    فيصله‌هاى محكمۀ خاص براى فيصله‌هاى ادارۀ قبلى؛ اگر از جانب مفتيان تميز قابل تطبيق دانسته نشوند دوباره به محاكم خاص غرض قرار و يا فيصله صحيح موافق طرزالعمل ايشان ارسال ميگردد.
4.    اگر فيصله‌هاى كه از ديوان‌هاى تميز مركز به موافقۀ رئيس تميز نهائى گردد و همچنان اگر فيصله‌هاى محاكم خاص براى فيصله‌هاى ادارۀ قبلى كه از طرف مفتيان تميز قابل تطبيق دانسته شود؛ اگر حقوقی باشند در اين صورت رئيس تميز به تطبيق آنها به رياست عمومى حقوق و اگر جزائی باشند به محاكم مرافعه ولايات هدايت ميدهد.
5.    فيصله‌هاى قطعى و نهائى شده اگر قانوناً مورد تجديد نظر قرار گرفته باشد رياست عالى تميز آنها را به محكمۀ كه فيصله اخير را نموده ‌است غرض بازنگرى و فيصله مجدد ارسال می‌نمايد.
سوال چهارم: شیخ صاحب اگر در این باره هم معلومات دهیدكه مراجعين محاكم در چقدر وقت حق مراجعه به محكمۀ تميز را دارند؟ طبق اصول محاكم مدت تميز طلبى چقدر است؟    
جواب: در پاسخ به این سوال باید واضح کنم که: 
الف: اگر محكوم عليه و يا گاهى هم محكوم له به فيصله‌هاى محاكم مرافعه 24 ولايات (كه ساحۀ كارى تميز مركز تعيين شده‌است) بعد از ابلاغ قناعت ننمايند؛ در این صورت می‌توانند طى عريضه تميز طلب شده به رياست عالى تميز مراجعه نمايند.
تفاوت ندارد که عريضۀ تميز طلبى خود را به محكمۀ مرافعه تقديم نمايند و عريضه و دوسيه جمعاً از طريق مرافعه به رياست عالى تميز ارسال گردد و يا شخص غير قانع به فيصلۀ مرافعه بعد از ابلاغ قبول نكرده به رياست عالى تميز مركز عريضه تميز طلبى خود را تقديم نمايد؛ در اين صورت دوسيۀ مذكوره غرض تحقيق و اجراآت بعدى به رياست عالى تميز خواسته می‌شود. 
البته فيصله‌هاى محاكم ابتدائيه كه  به اساس اقرار مدعى، مدعى عليه، وثيقه مدار حكم و يا ابراء شرعى مبنى باشد و يا قطعى و نهائى شده باشد مرافعه طلبى و تميز خواهى‌اش مسموع نيست؛ البته وثایق مشبوه از اين حكم مستثنى است؛ بلكه فيصله‌هاى مذكوره از طريق محاكم ابتدائيه تطبيق میگردد و صرف يك نقل فيصله را محاكم ابتدائيه جهت اطلاع به رياست عالى تميز ارسال می‌نمايد . 
همچنان اگر فيصلۀ محاكم مرافعه به اساس اقرار مدعى، مدعى عليه، وثيقه مدار حكم و يا ابراء شرعى  مبنى باشد  و يا قطعى و نهائى شده باشد. 
ب: وقت تميز طلبى تاكنون قانونی شش (6) ماه است، يعنى جانب غير قانع می تواند بعد از ابلاغ مرافعه تا به شش ماه به تميز مراجعه كرده تميز طلب گردد. 
و بعد از شش ماه وقت تميز طلبى جانب غير قانع ختم شده تميز طلبى وى قبول نمی‌شود؛ اگر احياناً بعد از شش ماه تميز طلب گردد و فيصله تطبيق هم نشده باشد محكمۀ تميز صرف حيثيت شرعى آن قرار و يا فيصله را نظركرده در مورد اجراآت قانونى مينمايد.
سوال پنجم: شيخ صاحب يك مورد كه مردم به آن بسيار ضرورت دارند عريضه است؛ اگر طريقه و اصول سپردن عريضه به تميز مركزی و طريقۀ گرفتن عريضه را از تميز واضح نمائيد؟
جواب: در پاسخ به این سوال باید نکات ذیل را ارائیه نمایم:
الف: مراجعين محترم می توانند عريضۀ تميز طلبى و يا عريضۀ در خواست تطبيق فيصله و در خواست قانونى ديگرى و يا عريضۀ شكايت را با يك نظم درست در غرفۀ  نهم که عقب تعمير ستره محكمه در صالون مراجعین موقعیت دارد تقديم نمايند، تا مامورين عرایض آنها را نمبر زده به رياست تميز برسانند؛ اگر عارض ضرورت به توضيح بيشتر محتواى عريضه ببيند و يا رياست عالى تميز مركز ضرورت به وضاحت بیشتر عارض نمايد، عارض ميتواند از غرفه مذكور ورقه اجازه ملاقات گرفته به رياست تميز مراجعه نمايد تا ملاقات نموده عريضه را توضيح و مشكل خود را واضح سازد.
ب: طريقۀ گرفتن عرایض: مراجعين محترم می توانند عريضۀ خود را بعد از وقتی كه مامور عرایض به وى تعيين كرده‌است از  غرفۀ نهم اخذ نمايند.
سوال ششم: شيخ صاحب كسى كه بخواهد به تميز عريضه نمايد به كدام اصول آنرا ترتيب كند و نوشتن كدام   موارد در عريضه حتمى و ضروری است؟
جواب: مراجعین محترم در صورت سپردن عریضه به تمیز مرکزی ستره محکمه نکات ذیل را در نظر بگیرند:
1.    عريضه بايد در ورق رسمى باشد و تاريخ داشته باشد.
2.    شهرت عارض و معروض عليه با محل سكونت ايشان در عريضه واضح نوشته شود.
3.    خلاصۀ آن در رأس ورق ذكر شود.
4.    عريضه مختصر بطور واضح با ذکر نوع فيصله (جزائى، حقوقى و يا تجارتى) تحريرگردد مثلا: در عريضۀ تميز طلبى ذكر محكمۀ كه فيصله كرده‌است، تاريخ ابلاغ، نوع آن فيصله و سبب تميز طلبى نوشته شود؛ اگر يك نقل همان فيصله با عريضه يكجا شود بهتر خواهد بود.
در عريضۀ درخواست تطبيق فيصله بر علاوه شهرت و تاريخ نام محكمۀ كه فيصله كرده‌است با نوع فيصله، تاريخ ابلاغ و همچنان محكوم عليه تميز طلب شده ‌است و يا نشده، اگر نشده وقت تميز طلبى آن گذشته ‌است يا خیر؛ همه را واضح تحرير نماید و اگر يك  نقل  همان  فيصله را با عريضۀ مذكور يكجا نماید بهتر خواهد بود.   
در عريضۀ شكايت بر علاوه شهرت و تاريخ مقصد  شكايت را واضح نوشته نماید. 
سوال هفتم: دیوان هاى تميز مركزى ستره محكمه در سال 1402 هـ ش چقدر قضيه را حل و فصل نموده است؟
جواب: پنج ديوان‌ تميز مركزى در سال 1402 هـ ش به تعداد (3671) دوسيه را رسيدگى نموده است، از آن جمله  (530) دوسيه فيصله و تائيد شده و بخاطر تطبيق ارسال گرديده‌است، به تعداد (3141) دوسيه نقض و به مراجع آن مسترد گردیده است.
به تعداد (1008) دوسيه محكمه خاص (برای فیصله های ادارۀ قبلی) به ریاست عالی تمیز مرکز مواصلت نموده بوده؛ از جمله (965) دوسیه آن به تطبیق ارسال شده و (43) دوسیه غرض فیصله و یا اصلاح به مراجع آن مسترد گردیده است.
سوال هشتم: شيخ صاحب اگر در اين باره هم معلومات دهيد كه به مشكلات مردم به كدام اندازه رسيدگى شده‌است و مردم از ادارۀ تميز چقدر راضى هستند؟
جواب: رياست عالى تميز مركزی به شمول ديوان‌هاى مربوطه به مشکلات مردم و مراجعين محترم مطابق شرع و قانون تعين شدۀ امارت اسلامى رسيدگى و توجه كامل نموده‌است؛ تا جاى كه من خدمتگار ميدانم كار هيچ مراجعینی در اوقات رسمى بدون عذر شرعى لاينحل نمانده، حتماً قناعت مردم را قانوناً داده شده‌است؛ لهذا به فكر ما از ادارۀ تميز مركز همه صاحب دوسيه‌ها و مراجعين راضى هستند حقيقت امر را الله (عزوجل) ميداند.  
سوال نهم: شيخ صاحب براى محاكم و بطور خاص به مسؤولين تميز چه هدايت داريد؟ 
جواب: از محاكم ما تحت نظر به مسؤوليت شان چنین تقاضا می ‌شود:
1:  به دوسيه‌ها و عرایض مردم توجه خاص نموده بدون مماطله و متابعت هواء نفس در اسرع وقت ممكن موافق شرع و قانون وضع شدۀ امارت اسلامى رسيدگى نمايند؛ تا من حيث وظيفه به نزد مردم در دنيا و بحضور الله تعالى در آخرت مسؤول نشوند.
الله عزوجل ميفرمايد: يَا دَاوُودُ إِنَّا جَعَلْنَاكَ خَلِيفَةً فِي الْأَرْضِ فَاحْكُمْ بَيْنَ النَّاسِ بِالْحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ الْهَوَى فَيُضِلَّكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ إِنَّ الَّذِينَ يَضِلُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِيدٌ بِمَا نَسُوا يَوْمَ الْحِسَابِ. [سورة ص26]
ترجمه: ای داؤد بدرستیکه ما ساختیم ترا نائب در زمین پس حکم کن میان مردمان بانصاف و پیروی مکن خواهش را که گمراه کند ترا از راه الله بدرستی آنانکه کج میشوند از راه الله ایشان راست عذاب سخت بسبب آن که فراموش کردند روز حساب را.
2: صورت محاكمه خود را موافق شرع و قوانين قابل اجراء فعلى از مدعى و مدعى عليه با ذكر جزئيه فقه از كتب معتبر حنفى ترتيب نموده در نتيجه قرار و يا فيصلۀ صحيح صادر نمايند، تا قرار و يا فيصله مورد قناعت طرفين قرار گيرد و يا مورد تائيد محاكم بالا تر واقع شده باعث سرگردانى مردم نشود. 
عن علی قال: قال لي رسول الله صلى الله عليه و سلم إذا تقاضى إليك رجلان فلا تقض للأول حتى تسمع كلام الآخر فسوف تدري كيف تقضي قال علي فما زلت قاضيا بعد. 
 قال أبو عيسى هذا حديث حسن [جامع الترمذى ،باب ما جاء في القاضي لا يقضي بين الخصمين حتى يسمع كلاهما].
3: اگر كسى به قرار و يا فيصله قناعت نكرده تميز طلب ميشود، دوسيه طبق قانون بدون تأخير به رياست عالى تميز ارسال نمايند.
۴: اگر از ايشان در بارۀ يك دوسيه و يا كدام عريضه معلومات خواسته ميشود، عاجل معلومات دقيق ارائیه نمايند تا مردم سرگردان نشوند.
۵: دوسيه‌هاى كه با ايشان به تطبيق ارسال ميشود عاجل تطبيق نموده، نگذارند كه حق كسى ضايع شود.
مسؤولين قضائى رياست عالى تميز مركز مطابق مواد اصولنامه و قوانين كه در برنامه اخبار میزان ستره محكمه بخصوص آن مواد مربوط به تميز نشر ميگردد اجراآت و فيصلۀ خويش را عيار سازند.
مسؤولين ادارى رياست عالى تميز مركز وظایف سپرده شده خود را بطور درست به پيش ببرند و بدانندكه اجراآت، قرارها و فيصله‌هاى ايشان نهائى است؛ لهذا از هر نوع سكتگى و خطاء جلوگيرى نمايند.
سوال دهم: شيخ صاحب به مردم عام چه پيام داريد؟   
جواب: به مردم عام پيام اينست که:
ألف: به محاكم خويش اعتماد داشته بدون دليل يقينى شكار تبليغات سوء فاسقان و بى‌دينان نشوند.
الله تعالى ميفرمايد: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنْ جَاءَكُمْ فَاسِقٌ بِنَبَإٍ فَتَبَيَّنُوا أَنْ تُصِيبُوا قَوْمًا بِجَهَالَةٍ فَتُصْبِحُوا عَلَى مَا فَعَلْتُمْ نَادِمِينَ. [الحجرات۶]
ترجمه: ای مؤمنان اگر بیارد پیش شما کدام فاسق خبری پس تحقیق کنید (از جهت خوف) اینکه برسانید ضرر قومی را بنادانی پس بگردید بر کرده خود پشیمانان.
ب: در وقت مراجعه به محاكم نظم و ادب را مراعات نموده و هيچگاه مزاحم كارمندان ادارى و قضائى نشوند؛ تا كار ايشان به شكل درست انجام گردد.
ومن الله التوفيق.